Στο σχολείο μας έχει στηθεί μια ζεστή σκακιστική γωνιά.
Τα παιδιά εκεί, πλαισιωμένα από δασκάλους που αγαπούν το σκάκι, προσπαθούν να ανακαλύψουν το μαγικό κόσμο του Σκακιού.
Το σκάκι ένα από τα πιο δημοφιλή επιτραπέζια παιχνίδια στρατηγικής, που άλλοτε έχει περιγράψει ως τέχνη και άλλοτε ως επιστήμη.
Το σκάκι έχει μεγάλη εκπαιδευτική αξία αποτελεί μια συνεχή διαδικασία κρίσης, σύγκρισης και δημιουργικής σκέψης , που απαιτεί οργανωμένη κριτική σκέψη και αυτοσυγκέντρωση. Πρόκειται για μια πορεία αυτογνωσίας , που οφείλει έστω και αν δεν γίνεται συνειδητά τα μικρά παιδιά. Στο σκάκι απαιτείται η κατάστρωση σχεδίου. Ο παίκτης εμπεδώνει τις έννοιες του στρατηγικού σχεδιασμού, του προγραμματισμού ,της αυτοσυγκέντρωσης, της συνεκτίμησης, της λήψης αποφάσεων για θέματα στα οποία οι παράμετροι μεταβάλλονται συνεχώς με αποτέλεσμα να καταπολεμά την αναποφασιστικότητα και να αναπτύσσει μεθοδικότητα, πειθαρχείο, επιμονή και υπομονή. Καλλιεργεί τον αναλυτικό τρόπο σκέψης και τον υγιή ανταγωνισμό.
Διαβάστε παρακάτω την Εισήγηση / Πρόταση προς το Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, για να ενταχθεί το Σκάκι στο Σχολικό Αθλητισμό και στα Δημοτικά Σχολεία. (Εισήγηση για το σχολικό σκάκι: του Παναγιώτη Σκλαβούνου).
Περιληπτική περιγραφή της πρότασης
Το σκάκι είναι ένα παιχνίδι με εγνωσμένη πνευματική αξία ενώ παράλληλα είναι ιδιαίτερα δημοφιλές ανάμεσα σε μικρούς και μεγάλους. Πολλές εκπαιδευτικές έρευνες αναφορικά με τους παράγοντες επηρεασμού και τους ρυθμούς της γνωστικής ανάπτυξης των παιδιών έχουν αποδείξει ότι η επαφή τους με το σκάκι, ιδιαίτερα στην ευαίσθητη ηλικία των 5 έως 12 ετών προσφέρει αναρίθμητα μαθησιακά και κοινωνικά οφέλη.
Υπό αυτό το πρίσμα, το σκάκι καταλαμβάνει έναν ιδιαίτερο, διττό ρόλο στους κόλπους της ελληνικής εκπαίδευσης. Από τη μία αποτελεί μια πολύ ευχάριστη ψυχαγωγική ασχολία, ενώ παράλληλα μπορεί να μεταμορφωθεί σε ένα μοναδικό εκπαιδευτικό εργαλείο, ικανό να καλύψει δημιουργικά τόσο κάποιες συγκεκριμένες διδακτικές ώρες του πρωινού (όπως οι ώρες της ευέλικτης ζώνης για παράδειγμα) ή ολοήμερου σχολικού προγράμματος όσο και τον ελεύθερο χρόνο των παιδιών που προκύπτει από έκτακτες ανάγκες της καθημερινής σχολικής ζωής.
Οι διαρκώς μεταβαλλόμενες εκπαιδευτικές ανάγκες και η πεποίθηση πως τα σύγχρονα εκπαιδευτικά συστήματα οφείλουν να γίνουν ελκυστικότερα και πιο προσαρμοσμένα στα ενδιαφέροντα των μαθητών καθιστούν επιτακτική την εντατικοποίηση των προσπαθειών να ενταχθούν στην καθημερινή σχολική ζωή, διδακτικά αντικείμενα και δραστηριότητες με μαθησιακό αλλά και παιγνιώδη προσανατολισμό, όπως για παράδειγμα το σκάκι. Στην κατεύθυνση αυτή μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά οι αναρίθμητες δυνατότητες που προσφέρει η τεχνολογία στους εκπαιδευτικούς και τα παιδιά.
Επιπρόσθετα, οι λειτουργοί της σύγχρονης εκπαίδευσης, σε όλα τα επίπεδα, αντιμετωπίζουν, ολοένα και περισσότερο, την πρόκληση να αναπτύξουν μαθητικές κοινότητες συνεργασίας και αλληλεπίδρασης και να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες που παρέχουν σε κοινωνικό, γνωστικό και πολιτιστικό επίπεδο. Η πρόταση εισαγωγής του σκακιού στα σχολεία αποτελεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση ανάπτυξης και υλοποίησης ενός εκπαιδευτικού project, βασισμένη στις σύγχρονες θεωρίες της εκπαίδευσης αλλά και στην καθημερινή εμπειρία και πρακτική.
Εισαγωγή
Όταν βλέπει κάποιος δυο παιδιά να παίζουν σκάκι, νιώθει μονομιάς μια ευθυμία και έναν θαυμασμό που απορρέουν από την πνευματικότητα και τη γαλήνια δύναμη που κατέχει από τη γέννησή του το συγκεκριμένο παιχνίδι.
Πολλοί συνδυάζουν το σκάκι με την υψηλή νοημοσύνη και θεωρούν ότι απαιτούνται ιδιαίτερες πνευματικές αρετές για να καταφέρει ένα παιδί να παίξει σκάκι με αξιώσεις.
Στην πραγματικότητα, το σκάκι δεν είναι τίποτε περισσότερο ή λιγότερο από ένα παιχνίδι, μια ευκαιρία δηλαδή που έχουν τα παιδιά να γιορτάσουν τα χαρακτηριστικά και τις αρετές της παιδικότητάς τους.
Ασφαλώς υπάρχει και η άλλη διάσταση που είναι εξίσου σημαντική και που έχει να κάνει με την επαγγελματική υφή του σκακιού. Όπως όλα τα είδη του σχολικού αθλητισμού – γιατί το σκάκι ασφαλώς και αποτελεί κομμάτι του σχολικού αθλητισμού – έτσι και το σκάκι μπορεί να διακριθεί σε ερασιτεχνικό και επαγγελματικό, ανάλογα με το πώς το βλέπει το κάθε παιδί και πόσο χρόνο αφιερώνει για την προπόνηση/ βελτίωσή του. Ότι συμβαίνει, δηλαδή, σε όλα τα αθλήματα με τα οποία μπορεί να ασχοληθεί ένα παιδί στη διάρκεια της σχολικής του ζωής. Είναι λογικό να σημειώνει καλύτερες επιδόσεις στην κολύμβηση, για παράδειγμα, ένα παιδί που αθλείται και προπονείται σε μια επαγγελματική ομάδα, κανείς όμως δεν μπορεί να παραβλέψει και να αρνηθεί τα οφέλη και την αξία της ερασιτεχνικής κολύμβησης για την υγεία και τη σωματική διάπλαση.
Υπό αυτό το πρίσμα πρέπει να διαχωριστεί η επαγγελματική από τη μη επαγγελματική ενασχόληση με το σκάκι προκειμένου να συγκεκριμενοποιηθεί η σχέση και ο ρόλος του σκακιού στην καθημερινότητα των παιδιών και να επιχειρηθεί μια σύνδεση του παιχνιδιού με την σχολική ζωή. Στα πλαίσια της σχολικής ζωής, το σκάκι μπορεί να ενταχθεί ως μια εναλλακτική, δημιουργική δραστηριότητα, που θα αξιοποιεί το διαθεματικό της χαρακτήρα και θα συμπαρασύρει τα παιδιά σε μια τροχιά μάθησης, εξωτερίκευσης και ψυχαγωγίας.
Παιδαγωγικός ρόλος του σκακιού. Η παιδαγωγική αξία του σκακιού έχει επισημανθεί από σκακιστές και παιδαγωγούς σε όλο τον πλανήτη. Η ενασχόληση των παιδιών με το σκάκι και τα αποτελέσματά της σε γνωστικό επίπεδο έχουν αποτελέσει αντικείμενο ερευνών και μελετών σε εκπαιδευτικά συστήματα αρκετών κρατών. Τα αποτελέσματα αυτά σε συνδυασμό με τον απολογισμό και την αξιολόγηση της ένταξης του σκακιού στα σχολεία από τους εκπαιδευτικούς, τους γονείς και κυρίως τα ίδια τα παιδιά, ενθαρρύνουν την πεποίθηση πως το σκάκι πρέπει να μπει στα σχολεία και τη βούληση να βρεθεί ο καταλληλότερος τρόπος για κάθε εκπαιδευτικό σύστημα.
Στα πλαίσια της σύνδεσης του παιχνιδιού με τη σχολική ζωή, διακρίνονται δύο βασικοί άξονες του παιδαγωγικού του ρόλου, ο γνωστικός/μαθησιακός και ο κοινωνικός ρόλος.
1. Γνωστικός/μαθησιακός ρόλος του σκακιού.
- Ενίσχυση της συγκέντρωσης και της παρατηρητικότητας των παιδιών
- Λήψη της σωστής απόφασης και άμεση σύνδεση απόφασης – συνεπειών
- Ενίσχυση της μνήμης και της δυνατότητας ανάκλησης και αξιοποίησης κανόνων
- Ανάπτυξη λογικής/αφαιρετικής σκέψης
- Οικοδόμηση της γνώσης βήμα-βήμα, απόρριψη της άκριτης αποδοχής “έτοιμων προτύπων”
- Ανάπτυξη δεξιοτήτων στρατηγικής, σχεδιασμού και επίλυσης προβλημάτων
- Εμπλουτισμός λεξιλογίου, επαφή και εκμάθηση εξειδικευμένης ορολογίας, βελτίωση έκφρασης
- Τόνωση σε συγκεκριμένους τομείς της μαθηματικής σκέψης όπως η γεωμετρία, τα μοτίβα, οι συντεταγμένες και η σύγκριση μονάδων
2. Κοινωνικός ρόλος του σκακιού
- Συμμετοχή και των δύο φύλων
- Δυνατότητα ενασχόλησης των παιδιών όλων των τάξεων και όλων των βαθμίδων (από το νηπιαγωγείο έως το λύκειο)
- Συναναστροφή και αλληλεπίδραση των παιδιών σε ένα περιβάλλον πλούσιο σε γνωστικά ερεθίσματα σε αντιπαράθεση με την αποξένωση και την εξάρτηση από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια
- Δυνατότητα ανάδειξης και ανάθεση ρόλων σε μαθητές με χαμηλή αυτοεκτίμηση, μαθησιακές δυσκολίες ή προβλήματα ένταξης
- Σύνδεση της σχολικής μονάδας με την οικογένεια και την κοινωνία
- Τόνωση της δημιουργικότητας και της καλλιτεχνικής έκφρασης μέσα από την εικαστική και θεατρική προσέγγιση του παιχνιδιού Οργανόγραμμα εισαγωγής και διδασκαλίας του σκακιού στο δημοτικό σχολείο